Trào Lưu Anime – Manga ở Việt Nam

Giới thiệu sơ lược

Manga là từ được dùng để chỉ các thể loại truyện tranh bắt nguồn từ Nhật Bản, còn Anime là phim hoạt hình, có thể được chuyển thể từ Manga hoặc có cốt truyện riêng theo phong cách Nhật Bản. Anime – Manga nói chung để chỉ một phong cách nghệ thuật đặc trưng bắt nguồn từ Nhật Bản, được sử dụng trong nhiều lĩnh vực nhưng thường được dùng để nói về hai thể loại trên.

Touhou project, một game có hình ảnh theo phong cách Anime – Manga

Manga là một trong những trào lưu đổ bộ sớm nhất vào Việt Nam ngay sau thời kì mở cửa. Dù đen trắng không màu, dù giấy xấu, truyện mỏng, chúng lại vô tình tạo nên một ưu điểm là giá rẻ nếu so với truyện tranh in màu từ phương tây. Một cộng đồng bền vững đã được hình thành ngay trước khi có thứ gì cạnh tranh được với chúng. Anime có cùng phong cách với Manga, nên dù đi sau nhưng vẫn nhận được hưởng ứng tích cực từ cộng đồng ưa thích Manga có sẵn.

Doraemon – nhân vật gắn liền với tuổi thơ của rất nhiều người

Còn đối với các nước phương Tây, Truyện tranh và phim hoạt hình đã sớm có một nền tảng khá vững chắc theo phong cách riêng với loạt truyện về các siêu anh hùng, hay như Lucky Lucke, Tintin, Xì trum, Tom & Jerry, các phim của Disney…. Anime – Manga dù có xâm nhập vẫn không thể thay thế được phong cách này, dù vậy vẫn có ảnh hưởng đáng kể. Sự khác biệt lớn nhất của trào lưu này tại Phương Tây có lẽ là độ tuổi. Văn hóa phương tây đề cao tôn trọng cá nhân, tạo thuận lợi cho những loại hình khác du nhập, cũng là nguồn gốc của sự đa dạng hóa độ tuổi trong cộng đồng người hâm mộ.

Ở Việt Nam, lứa tuổi bị ảnh hưởng nhiều nhất là giới trẻ, tới những năm 90 Việt Nam mới bắt đầu mở cửa khi vẫn còn là một nước đói nghèo, cái trước mắt là miếng ăn chứ chưa phải giải trí. Sự chênh lệch trong hoạt động kinh doanh mua bán ở các khu vực khác nhau rõ rệt, việc này góp phần vào sự phân hóa các mặt hàng Anime – Manga từ Nhật Bản theo vùng. Kèm theo đó, Nhật Bản là đất nước của lễ hội, Anime – Manga cũng được phổ biến theo cách này, đơn cử có thể kể đến lễ hội Truyện Tranh hay Manga Festival được tổ chức hàng năm vào tháng 7, hay một số các sự kiện khác cũng có đóng góp không nhỏ như các lễ hội theo mùa, liên hoa phim Nhật Bản. Hiện nay, cộng đồng fan của trào lưu này cũng chỉ mới hoạt động mạnh ở các thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, Tp.HCM.

Poster quảng cáo lễ hội Manga tại Tp.HCM 2014

Tích cực

Nhờ sự phát triển của internet, rào cản địa lý đã phần nào được xóa bỏ nhưng còn một rào cản khó khăn hơn là ngôn ngữ, đặc biệt là tiếng Nhật. Sự tăng cường đầu tư của Nhật vào Việt Nam trong những năm gần đây khiến cho văn hóa Anime – Manga mở rộng. Đây cũng là một trong những ngyên nhân làm phong trào học tiếng Nhật phát triển mạnh ở Việt Nam. Ngoài tiếng Nhật, tiếng Anh cũng là một ngôn ngữ khá phổ biến để tiếp cận Manga – Anime.

Manga và Anime thể hiện quan điểm riêng của người tạo ra nó. Đọc một quyển Manga hay xem một bộ Anime cũng giống như được tham gia vào thế giới riêng của tác giả, việc tiếp nhận nhiều quan điểm khác nhau bằng hình ảnh đa dạng cũng là một phương pháp giáo dục hiệu quả trong việc phát triển tư duy của lứa tuổi học sinh.

Mặt tích cực nhất, Anime – Manga không chỉ được xem như một phương tiện giải trí mà còn là một loại hình văn hóa kết tinh những giá trị sống. Cũng như các loại hình văn hóa khác, Anime – Manga ca ngợi cái đẹp, đề cao tính nhân văn, tình bạn, tình yêu thương, sự tin tưởng. Từ những triết lý bình dị mà sâu sắc, Anime – Manga chiếm một vị trí không nhỏ trong văn hóa Nhật Bản, và một vị trí không thể thay thế trong lòng những người yêu thích loại hình này, với mọi lứa tuổi.

Một cảnh trong Anime “ngôi mộ đom đóm”

“Một trong những bộ phim phản chiến mạnh mẽ nhất đã được thực hiện”

Tiêu cực

Điều đầu tiên cần phải nói là văn hóa Nhật Bản có rất nhiều khác biệt so với văn hóa Việt Nam, một chủ đề từ trước tới nay vẫn luôn bị “cấm kỵ” ở nước ta chính là giới tính, tình dục. Tại Nhật, các quy định về độ tuổi được đặt ra rất chặt chẽ để bảo vệ trẻ em tránh xa khỏi các sản phẩm của người lớn. Nhưng còn Việt Nam, với sự phát triển của internet và xã hội thì Hentai hay các thể loại chỉ dành cho người lớn cũng được phổ biến theo. Có lẽ không cần nói thêm về hậu quả của việc này. Thiết nghĩ các cơ quan chức năng cần phải mạnh tay hơn trong việc ngăn chặn và lọc các thông tin qua mạng cũng như trên thị trường. Trách nhiệm của mỗi gia đình cũng chiếm một phần không nhỏ, cha mẹ cần quan tâm hơn tới con cái, xin đừng ngăn chặn sở thích của con cái mình, mà hãy hướng chúng tới những nơi thuộc về chúng.

Về vấn đề thứ hai, Truyện tranh được xuất bản ở Việt Nam hiện nay có mức giá trung bình từ 15.000 – 20.000đ và có thể lên tới 30.000đ, nếu mua một hoặc hai quyển truyện một tuần thì không quá to tát. Nhưng số lượng một hai sẽ là không đủ. Chưa nói đến giá cả truyện gốc từ Nhật. Sở thích thường đi kèm với sưu tầm, và có vẻ như việc sưu tầm này đối với lứa tuổi còn đi học hay kể cả có việc làm đều hoàn toàn không dễ dàng.

Dù là Doujinshi cũng có mức giá không hề rẻ: 72.000 ~ 216.000 vnđ

Từ vấn đề tiền bạc, lại nảy sinh ra một vấn đề khác, đó là bản quyền.

Văn hóa Anime – Manga có hai con đường chính thức và không chính thức vào Việt Nam, nếu con đường chính thức đã đặt nền móng cho sự phát triển thì con đường không chính thức lại thúc đẩy cho trào lưu này được phổ biến rộng rãi. Việc lan tràn trên mạng đã từng tạo nên rất nhiều làn sóng phản đối, mới đây đã có một loạt các website bị chính phủ Nhật lên danh sách vi phạm bản quyền. Nhưng cần phải nói rằng việc dịch thuật và đăng ký phát hành không thể theo kịp tốc độ phát triển của Anime – Manga, và nếu không thể tìm ra một giải pháp nào tốt hơn thì chỉ có thể trông cậy vào phương châm hoạt động bất thành văn của các nhóm dịch: “chia sẻ, không kinh doanh”. Dù chỉ việc chia sẻ cũng đã vượt khỏi giới hạn bản quyền.

Anime – Manga đã phát triển rất thành công ở Việt Nam. Dù vậy, có thể nói đây chỉ mới là những bước đầu cho sự phát triển chắc chắn sẽ còn lớn mạnh hơn nữa trong tương lai. Không chỉ du nhập, trào lưu này cũng sẽ được hấp thụ, biến đổi và trở thành một phần trong văn hóa Việt Nam. Riêng về phần này, chỉ thời gian mới có thể trả lời.